MAJNE HENT / MOJE DŁONIE to płyta zainspirowana wierszami poetek jidysz. Wiersze te pochodzą z dwóch antologii, wydanych w języku polskim: Moja dzika koza. Antologia poetek jidysz (Austeria, 2019) oraz Kol isze – głos kobiet w poezji jidysz (Wydawnictwo Pogranicze, 2018).
Tematem zainteresowałyśmy się dzięki jednej z tłumaczek wierszy, prof. Joannie Degler, która zwróciła naszą uwagę na bardzo ciekawy fakt, że dość często pojawia się w nich wątek kobiecych dłoni. Okazało się, że nie jest to bez znaczenia:
W judaizmie silnie akcentowana jest rola kobiecych rąk, co ma związek z jego patriarchalnym porządkiem. Talmud, podając przyczyny odsunięcia kobiet od przywileju i obowiązku studiowania Tory, wyjaśnia, że mądrość niewiasty spoczywa w jej rękach, nie głowie. Ma to swoje biblijne zakorzenienie – w kluczowym dla modelu kobiecości żydowskiej fragmencie Przypowieści Salomona opisującego ejszes chail – dzielną niewiastę, na plan pierwszy wysuwa się aktywność jej rąk (tkanie, opieka nad winnicą, pielęgnowanie ubogich i in.).
W wypełnianiu jednej z 3 kobiecych micw (przykazań) również ważną rolę odgrywają dłonie, które wykonują określone gesty przy błogosławieństwie świec zapalanych na początek szabatu. Bardzo istotny jest także gest unoszenia rąk nad głowę.
W twórczości poetek jidysz dłonie zyskują wiele symbolicznych znaczeń. W naszym odczuciu dłonie są tutaj znakami, które w sposób uniwersalny opisują kondycję kobiety i kobiecości w kontekście kultury.
Tradycyjny gest unoszenia rąk staje się znakiem więzi z wcześniejszymi pokoleniami kobiet, jako jeden z elementów dziedzictwa przekazywanego córkom przez matki. Ręce także łamią zakazy, wnosząc wątek poczucia winy wobec przodkiń, które przez wieki strzegły tradycyjnych fundamentów. Poprzez odsłonięcie, obnażenie – przynoszą rewolucję obyczajową, wyciągają się do wolności i miłości. Łączą osobne, osamotnione byty ludzkie. Tkają – kreują, przywracają harmonię światu.
Wątek ten okazuje się więc zwierciadłem ważnych procesów, dzięki którym kobiety uzyskały możliwość działania zgodnie ze swoją wrażliwością, potrzebami, pragnieniami i możliwościami. I dzięki temu staje się uniwersalnym elementem opowieści o historii kobiet w ogólności.
Pracując nad albumem wybrałyśmy początkowo około 25-30 wierszy. Większość z nich wydała nam się bardzo współczesna – zarówno pod względem formy, jak i podejmowanych tematów. Wiele z nich odnajdujemy także w naszym życiu. Stąd wzięła się idea nagrania autorskiej muzyki, która poszerza, interpretuje i na różne osobiste sposoby odnosi się do najważniejszych dla nas wierszy. Równocześnie do projektu zaprosiłyśmy Joannę Degler (Lisek), która przygotowała artykuł wprowadzający oraz mini-antologię wierszy poetek jidysz z motywem dłoni. Znaleźć je można w dołączonej do płyty książeczce. Wiersze prezentowane są w oryginale i w polskich tłumaczeniach. W ostatnim skrzydełku okładki umieszczone zostały druki 8 ilustracji wybranych wierszy, autorstwa Jakuba Skrzypczaka, grafika związanego z Gminą Wyznaniową Żydowską w Gdańsku.
Muzyka MAJNE HENT jest muzyką głównie instrumentalną, z delikatnymi akcentami w postaci wybranych wersów poezji w jidysz, interpretowanych przez paryską wokalistkę, Laure Slabiak. Również w warstwie dźwiękowej płyta łączy w sobie elementy komponowane i improwizowane. Jest to muzyka o tradycji i rewolucji: łączy w sobie dwa bardzo pierwotne typy instrumentów – różne rodzaje fletów i instrumentów perkusyjnych, zderzając je z warstwami współczesnej elektroniki, .
MAJNE HENT
- Jestem kobietą, w moich dłoniach spoczywa ból bez przyczyny
- Tkam, tkam, młodość i starość, z jawy sen
- Moje dłonie, dwie części mojego ciała, których nie wstydzę się pokazać
- Dłonie stają się wiecznymi mistrzami przepływu
- Dziadek krzyczy: Głos kobiecy nie może brzmieć, to wstyd!
- W życiu coraz mi ciaśniej, ciaśniej, a pierścień coraz szerszy, szerszy
- Przed nikim nie zasłaniam twarzy, ręce moje są nagie
- Moje milczenie jest świątynią
Premiera: 11 marca 2023 r.
numer katalogowy: wood and mood WM-0016
album LP (CD)
avant-folk, elektroakustyczna muzyka improwizowana, muzyka inspirowana literaturą
Maja Miro / muzyka, poprzeczne flety historyczne, flet współczesny, flet prosty basowy, elektronika
Patrycja Betley / muzyka, hang, udu, cajón, bodhran, frame drum, doira, daff, elektronika
Laure Slabiak / głos – wersy w jidysz
Paweł Betley nagranie, miks, mastering
Zrealizowano przy pomocy finansowej Województwa Pomorskiego oraz ZAiKS
MAJA MIRO
multiflecistka specjalizująca się w instrumentach historycznych, improwizatorka, kompozytorka. Autorka projektów intermedialnych, sytuujących flet barokowy w różnych kontekstach współczesnych. Przygotowuje je z artystami reprezentującymi różne dziedziny sztuki
Jest współzałożycielką i muzykiem zespołu instrumentów historycznych SILVA RERUM arte oraz prezeską Fundacji SILVA RERUM, działającej w Gdańsku, która we współpracy z Miastem Gdańskiem organizuje festiwale poświęcone muzyce dawnej i instrumentom historycznym w Trójmieście: CAPPELLA ANGELICA – Muzyka Aniołów Mariackich oraz Europa +/- 1700.
Współpracowała także z europejskimi zespołami instrumentów historycznych: De Nederlandse Bachvereniging, Nieuwe Philharmonie Utrecht, Capella Cracoviensis, Sweelink Baroque Orchestra, Luters Bach Ensemble Groningen, Goldberg Baroque Ensemble.
Nagrała kilkanaście płyt z muzyką barokową, współczesną i improwizowaną.
Od wielu lat realizuje projekty o tematyce żydowskiej, m.in. dla Festiwalu ZBLIŻENIA w Gdańsku.
Absolwentka Konserwatorium w Amsterdamie i Akademii Muzycznej w Krakowie. Stypendystka programu Rządu Holenderskiego „Top Talent”, Stichting Sweelinck Fond, Ministra Kultury RP, Prezydenta Miasta Gdańska, Marszałka Województwa Pomorskiego, Małopolskiej Fundacji “Sapere Auso”, Fundacji im. St. Estreichera..
PATRYCJA BETLEY
Muliti-perkusjonistka, pedagog, arteterapeutka, nauczycielka gordonowska, kompozytorka.
Występuje z KAROLINA CICHA & SPÓŁKA, KAYAH & TRANSORIENTAL ORCHESTRA. Współinicjoowała powstanie żeńskich zespołów Same Suki oraz Pamaruna. Jako solistka towarzyszy LESZKOWI MOŻDŻEROWI w jego występach z Orkiestrą Warszawskiej Opery Kameralnej MACV.
Jako artystka-muzyk sesyjna od ponad 25 lat zdobywała doświadczenie u boku wielu artystów i wspierała muzycznie różnorodne składy. Współpracowała z takimi artystami, jak: Zbigniew Namysłowski z Orkiestrą Aukso pod batutą Marka Mosia, Justyna Steczkowska, Katarzyna Nosowska, Zygmunt Konieczny, Carrantuohill, Zakopower, Ania Wyszkoni, Tadeusz Woźniak, Stanisław Soyka i inni.
Grała w wielu zespołach: Marii Pomianowskiej, Shannon, Hoboud, Balkan Sevdah, Danar, Pamaruna, Mamadou & Sama Yoon i innych. Współpracuje z prestiżowym wiedeńskim studiem nagraniowym, Euro Acoustics.
Od zawsze fascynowało ją połączenie instrumentów perkusyjnych z różnych zakątków świata z tradycyjnym klasycznym zestawem perkusyjnym, a dalej nawet z instrumentami elektronicznymi i syntezatorami.
Od ponad dekady jest oficjalną endorserką bodhranów (bębnów obręczowych) Roberta Forknera. Posiada własną linię z sygnaturą jako jedyna kobieta i jedna z dwójki bodhranistów spoza Irlandii. Od 2022 roku jest oficjalną endorserką jednej z największych światowych marek perkusyjnych MEINL.
Edukacja jest bardzo ważną częścią działalności Patrycji Betley. Jest certyfikowaną arteterapeutką i absolwentką kursu gordonowskiego I stopnia.Wykorzystuje teorię uczenia się muzyki amerykańskiego muzyka jazzowego i pedagoga Edwina Eliasa Gordona w zajęciach umuzykalniających dla niemowląt i małych dzieci. Artystka i pedagożka prowadzi swoje zajęcia także dla młodzieży i dorosłych.
JOANNA DEGLER
(artykuł wprowadzający, tłumaczenia wierszy) literaturoznawczyni, tłumaczka, pracowniczka naukowa Katedry Judaistyki Uniwersytetu Wrocławskiego. Jej zainteresowania badawcze skupiają się głównie na poezji żydowskiej i działalności kobiet na gruncie kultury jidysz. Jest inicjatorką oraz współrealizatorką projektu ochrony dziedzictwa kultury jidysz na Dolnym Śląsku. Jest członkinią zarządu Polskiego Towarzystwa Studiów Jidyszystycznych. Od 2009 roku współpracuje z Żydowskim Uniwersytetem Otwartym w Warszawie; od 2010 roku współpracuje z Centrum Historii Miejskiej we Lwowie, gdzie w ramach letnich szkół uczy języka jidysz i prowadzi wykłady o kulturze żydowskiej. Od 2017 roku jest głównym wykonawcą pięcioletniego projektu Kanon literatury wspomnieniowej Żydów polskich realizowanego w ramach NPRH (w module: Dziedzictwo Narodowe). W projekcie tym jest również redaktorem serii, która obejmie 28 tomów zawierających przekłady wspomnień żydowskich.
JAKUB SKRZYPCZAK
(grafiki). Absolwent studiów w Jeshiva Shavei Gola (obecnie Toldot Icchak) 1995-97 w Jerozolimie. Pracował w Gminie Wyznaniowej Żydowskiej w Warszawie jako maszgijach (rzeczoznawca żywności koszernej), oraz jako nauczyciel plastyki i religii żydowskiej w szkole Lauder Morasha. Wychowawca młodzieży i prelegent na żydowskich obozach edukacyjnych. Od początku istnienia związany z warszawskim festiwalem kultury żydowskiej “Warszawa Singera”, w ramach którego prowadził liczne wykłady, spotkania, warsztaty i akcje performatywne. Od 2015 związany z gdańskim Festiwalem Zbliżenia. Obecnie pracuje w Nowej Synagodze w Gdańsku jako chazan (prowadzący nabożeństwa synagogalne) i zajmuje się projektami edukacyjnymi w Gminie Wyznaniowej Żydowskiej w Gdańsku. Autor książek “Perek Szira – w ogródku u Pana Boga”, oraz “Ucieczka z krainy snu”.